Tìm hiểu hoạt động quỹ đầu tư ETF tại Việt Nam

Quỹ đầu tư ETF (Exchange – Traded Fund) bắt đầu được nhắc đến trên TTCK Việt Nam thời gian gần đây, dù mô hình này đã khá quen thuộc trên thế giới. Quỹ ETF ra đời vào những năm 1990 nhằm phục vụ cho nhu cầu của một bộ phận NĐT không muốn quá “vất vả” để lựa chọn cổ phiếu đầu tư, thay vào đó họ đầu tư mô phỏng theo các chỉ số chứng khoán, một nhóm ngành hoặc theo các loại hàng hóa có tính thanh khoản cao như dầu mỏ hay vàng.

Tính ưu việt của ETF

Hiện nay phần lớn các quỹ ETF hoạt động trên thế giới là Quỹ Đầu Tư Chỉ Số (Index funds) ,theo đó đầu tư mô phỏng theo một chỉ số chứng khoán nhất định như Dow Jone, S&P 500, FTSE 100…Ví dụ: trên sàn Y có 4 cổ phiếu A,B,C, D với số lượng cổ phiếu phát hành lần lượt là 5 triệu, 10 triệu, 5 triệu, 15 triệu. Quĩ Z, đầu tư theo “Y index” tức là họ có thể xây dựng danh mục đầu tư của mình theo tỉ lệ 1:2:1:3, tương đương với việc có thể họ sẽ mua 400.000 cổ phiếu A, 800.000 cổ phiếu B và 400.000 cổ phiếu C và 12.000 cổ phiếu D.

Nguyên nhân của việc các quỹ phải xây dựng danh mục đầu tư của mình theo tỉ lệ trên là do tầm ảnh hưởng theo tỉ lệ của từng loại cổ phiếu với chỉ số chung. Như trong trường hợp trên, tầm ảnh hưởng của từng cổ phiếu lên chỉ số chung có thể theo đúng tỉ lệ 1:2:1:3 nên các quỹ đầu tư chỉ số chọn tỉ lệ này để sự tăng hay giảm của một loại cổ phiếu cũng không gây ảnh hưởng đến chỉ số chung của toàn sàn giao dịch Y và giá trị quỹ của họ cũng không bị ảnh hưởng nhiều bởi sự tăng giảm điểm của chỉ số.

Một số quỹ đầu tư chỉ số ETF đầu tư 100% tài sản của họ theo tỉ lệ đã nêu trên vào tất cả các cổ phiếu thuộc một chỉ số nhất định. Ví dụ như nếu một quỹ đầu tư chọn đầu tư hoàn toàn vào một chỉ số là S&P 500 thì có nghĩa là ETF đó sẽ đầu tư vào cổ phiếu của 500 công ty lớn nhất của thị trường chúng khoán Hoa Kỳ do đó theo sát sự biến chuyển của chỉ số S&P 500. Một số quỹ đầu tư khác thì lại dùng phương pháp “mẫu đại diện”, có nghĩa là họ sẽ đầu tư từ 80% đến 95% tài sản của họ vào những cổ phiếu thuộc một chỉ số họ đã chọn. Còn từ 5%-20% còn lại sẽ được đầu tư vào những tài sản khác như các hợp đồng tương lai, quyền chọn, các hợp đồng hoán đổi hoặc các cổ phiếu không thuộc chỉ số họ đã chọn. Tất cả đều tùy thuộc vào mục tiêu của những người quản lý quỹ.

Cho dù đầu tư theo các tỉ lệ khác nhau nhưng về cơ bản quỹ đầu tư theo chỉ số có một số điểm ưu việt sau đây:
•    Với đặc điểm đầu tư theo chỉ số TTCK nên quỹ ETF trở thành một hình thức dầu tư phân tán rủi ro tốt và chi phí khá thấp (thường dưới 1%). Chính điều này đã giúp ETF thu hút các NĐT tổ chức, cũng như các cá nhân đầu tư vào ETF với mục tiêu nắm giữ lâu dài hoặc phục vụ chiến lược giao dịch ngắn hạn.
•    Cơ chế hoạt động của ETF cũng làm cho giá chứng chỉ quỹ thường theo sát giá trị tài sản ròng (NAV), chứ không biến động quá xa như các quỹ tương hỗ. Hơn nữa, các quỹ tương hỗ lại tính thêm 20% phí trên phần tăng trưởng của giá trị tài sản ròng, có nghĩa là lợi nhuận có được, họ phải chia cho nhà quản lý quỹ 20%. Các ETF không thu khoản phí này.
•    Chứng chỉ quỹ ETF cũng dễ dàng mua bán trên thị trường chứng khoán như bất kỳ cổ phiếu nào.
Ngoài ra cũng còn 2 loại quỹ ETF khác đó là Quỹ Đầu Tư Chỉ Số Hàng Hóa đầu tư vào một số hàng hóa nhất định như vàng, dầu mỏ hoặc một rổ các hàng hóa bằng cách nắm giữ thực sự loại hàng hóa đó hoặc dùng các hợp đồng tương lai và Quỹ ETF quản lý chủ động(Actively managed ETFs), loại quỹ ETF này mới ra đời từ năm 2008 ở Mỹ và vẫn chưa phổ biến trên TG.

Nhận diện ETF tại Việt Nam

Vốn ngoại vào TTCK Việt Nam thông qua sự hiện diện trực tiếp của các quỹ, tổ chức đầu tư và các cá nhân. Một hình thức khác là các NĐTNN ủy thác đầu tư qua các định chế tài chính quốc tế có mặt tại Việt Nam. Nhưng gần đây, có một dòng chảy ngầm của vốn ngoại diễn ra mạnh mẽ dưới hình thức quỹ đầu tư theo chỉ số (ETF). Theo quan sát của giới quan sát tài chính , chính sự tham gia của các quỹ ETF đã đóng góp một phần quan trọng trong những giao dịch “bất thường” của khối ngoại trong năm qua.

Một trong các quỹ ETF đã hoạt động tại Việt Nam là The Market Vector Vietnam ETF (ký hiệu là VNM) với số vốn ban đầu 14 triệu USD. Đây là quỹ do công ty quản lý đầu tư Van Eck Global thành lập. Quỹ đã đầu tư vào một danh mục gồm 28 chứng khoán niêm yết trên TTCK Việt Nam. Chứng chỉ của ETF này cũng đã được niêm yết trên NYSE từ tháng 8/2009.

VNM không phải là quỹ đầu tư ETF đầu tiên hiện diện tại TTCK Việt Nam. Ngày 15/1/2008, Deutsche Bank AG dã thành lập quỹ ETF đầu tiên tại Việt Nam với tên FTSE Vietnam Index ETF có số vốn 5,1 triệu USD. Chỉ 2 tháng sau đó, quy mô tài sản quỹ ETF này đã tăng gấp đôi do các NĐT bên ngoài góp thêm vốn và theo đà tăng trưởng của VN-Index năm 2008. Đến cuối tháng 8/2008 tài sản Quỹ đạt mức cao nhất 160 triệu USD khi VN-Index đạt đỉnh. Nhưng khi bóng mây đen của cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu “vần vũ” trên bầu trời thì quy mô của Quỹ đã giảm xuống nhanh chóng, có lúc chỉ còn 40 triệu USD, chỉ bằng 25% lúc cao nhất.

“Âm thầm” cuộc chơi chỉ số trong năm 2010

Biến động của VN-Index trong năm qua khiến giới phân tích trong nước cảm nhận “hơi thở” rõ rệt của 2 quỹ ETF đang hoạt động tại TTCK Việt Nam.

Sự gia tăng vốn của các Quỹ ETF

Mối nghi ngờ này dường như được khẳng định nếu nhìn vào sự thay đổi giá trị tài sản của FTSE Vietnam Index ETF trong 3 năm qua. Chỉ số VN-Index trong năm 2010 biến động khá hẹp, NAV của Quỹ theo sát chỉ số này, nhưng tài sản của Quỹ lại tăng lên đáng kể, vượt 300 triệu USD – mức cao nhất từ trước tới nay, tăng 60 lần so với mức ban đầu. Điều này cho thấy, quỹ ETF này đã thu hút một lượng đáng kể vốn của các NĐT mới, bên cạnh tăng trưởng (nếu có) của danh mục.

Tương tự, Quỹ The Market Vector Vietnam ETF cũng đã “âm thầm” có bước nhảy vọt về quy mô. Tính đến ngày 8/12, tài sản của Quỹ quản lý đã tăng lên mức 220 triệu USD. Theo thông tin mới nhất từ Van Eck Global, số tài sản của Quỹ đang quản lý có 68,4% được dành đầu tư trực tiếp vào 24 loại cổ phiếu Việt Nam. Ngoài ra quỹ ETF này còn nắm 1,7 triệu chứng chỉ luỹ Vinacapital Vietnam Opportunity Fund Ltd và một số cổ phiếu của các công ty trong lĩnh vực năng lượng như Talisman Energy Inc (Canada), Premier Oil PLC (Anh)…

Cuộc chơi chỉ số

Chính sự hiện diện của các quỹ ETF khiến NĐT trong nước nhận ra VN-Index và một số blue-chip không biến động nhiều, còn rất nhiều mã mất giá mạnh. Điều này xuất phát từ “cuộc chơi chỉ số” của các quỹ ETF tại TTCK Việt Nam. Chẳng hạn tại một số mã CP như BVH, MSN, VIC, cuộc chơi chỉ số hầu như hoàn toàn do khối ngoại cầm trịch. Dựa trên sức cầu NĐT nước ngoài, cổ phiếu BVH đã tăng giá gấp 3, MSN và VIC tăng gấp đôi trong năm nay, dù trong mắt NĐT nội địa, đây là các mã không hấp dẫn nếu nhìn trên các chỉ số cơ bản. Thậm chí, đôi khi ở các thời điểm nhạy cảm, các mã này còn được “nâng lên đặt xuống” một cách có chủ ý. Thông qua các trụ cột như vậy, NĐT nước ngoài có thể tăng hay giảm tốc VN-Index một cách khéo léo.

Nhìn vào Top 10 danh mục của FTSE Vietnam Index ETF và Market Vectors Vietnam ETF có thể thấy VN-Index đã được khéo léo giữ bằng các mã lớn như BVH, VIC, HAG, DPM. FPT…. Chính động thái đỡ giá này khiến VN-Index đã có một thời gian đi ngang, cho dù phần lớn các mã hạng trung và hạng nhỏ giá đều giảm sâu. Danh mục của các quỹ ETF và diễn biến thực tế thị trường cho cho thấy yếu tố dẫn dắt VN- Index của khối NĐT ngoại trong năm qua là rất lớn cho dù giá trị mua trung  bình của khối này chỉ chiếm trên dưới 10%.

Tổng kết

Việc các quỹ ETF vào TTCK Việt Nam trong hơn 2 năm qua là một dấu hiệu tốt. Điều này cho thấy TTCK Việt Nam đã tạo ra những dấu ấn rõ nét trong việc thu hút NĐTNN, đặc biệt là cho thấy sự cải thiện về chất lẫn lượng của TTCK. Bản chất của các quỹ ETF cũng như những công cụ phái sinh khác nhằm quản lý và hạn chế rủi ro, nên việc các ETF xuất hiện càng nhiều trên TTCK trong nước sẽ giúp cho thị trường ổn định hơn, muốn điều này trở thành hiện thực cần có sự nỗ lực của các cơ quan quản lý cũng như các tổ chức đầu tư lớn.

extrader.vn